Η Διώρυγα του Παναμά θα δείξει ποια μορφή θα έχει το νέο δόγμα Τραμπ
Ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Αγγελος Συρίγος εξηγεί στην «Κ» γιατί ο πρόεδρος των ΗΠΑ θέλει να αναλάβει τον έλεγχο της Διώρυγας, πώς μπορεί να κάνει πράξη την επιθυμία του, ενώ αναφέρεται και στη δυνατότητα αλλαγής ονόματος του Κόλπου του Μεξικού.
Συνέντευξη του Άγγελου Συρίγου στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και στη Βίκυ Κατεχάκη ■ 23 Ιανουαρίου 2025
Η απειλή του Ντόναλντ Τραμπ, κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας ομιλίας του την περασμένη Δευτέρα, ότι θα «πάρει πίσω» τη διώρυγα του Παναμά, μεταφράστηκε από κάποιους αναλυτές ως ένα διαπραγματευτικό τέχνασμα, μέσω του οποίου ο Αμερικανός πρόεδρος αφενός πιέζει τον Παναμά να επανεξετάσει τον ρόλο της Κίνας στην περιοχή και αφετέρου διαπραγματεύεται χαμηλότερα τέλη για τη μεταφορά των αμερικανικών αγαθών.
«Ο σκοπός της συμφωνίας μας και το πνεύμα της συνθήκης μας έχουν παραβιαστεί πλήρως», είπε την ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του, προσθέτοντας ότι «η Κίνα εκμεταλλεύεται τη διώρυγα του Παναμά. Δεν τη δώσαμε εμείς στην Κίνα, εμείς τη δώσαμε στον Παναμά. Και την παίρνουμε πίσω».
Για τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής Αγγελο Συρίγο, ο τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ θα χειριστεί εν τέλει το θέμα της διώρυγας, αποτελεί κρίσιμο σημείο που θα φανερώσει το στίγμα της νέας περιόδου διακυβέρνησής του.
«Ο ίδιος αναφέρθηκε σε αυτό το θέμα συνολικά έξι φορές στην ομιλία του. Πιστεύω λοιπόν ότι θα είναι το πρώτο και κύριο σημείο από το οποίο θα φανεί ποια μορφή θα έχει το νέο δόγμα Τραμπ», λέει στην «Κ» ο κ. Συρίγος.
Η διώρυγα, η οποία θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά «θαύματα» του 20ού αιώνα, ολοκληρώθηκε το 1914 από τον αμερικανικό στρατό και παρέμεινε στη διοίκηση των Ηνωμένων Πολιτειών μέχρι το 1999. Εκτοτε, μεταβιβάστηκε στον Παναμά, ακολουθώντας τη συμφωνία που είχε υπογραφεί τη δεκαετία του ’70 από τον πρόεδρο Κάρτερ. Ο Τραμπ έχει αναφερθεί σε αυτή τη συμφωνία ως «μεγάλο λάθος». Σήμερα, διεκδικεί ξανά την ανάκτηση του ελέγχου της στηριζόμενος, σύμφωνα με τον κ. Συρίγο, σε δύο βασικούς παράγοντες.
«Στη διώρυγα του Παναμά χρησιμοποιείται ένα σύστημα κλειδαριών μέσω του οποίου ένα πλοίο μεταφέρεται από τον Ειρηνικό στον Ατλαντικό ωκεανό με δεξαμενές, δεδομένου ότι η στάθμη του Ειρηνικού έχει κάποια μέτρα διαφορά από αυτήν του Ατλαντικού», περιγράφει ο κ. Συρίγος. «Εξαιτίας των δεξαμενών που χρησιμοποιούνται, δαπανάται πάρα πολύ νερό διότι αυτές πρέπει να είναι γεμάτες, ώστε να γίνεται η ανύψωση των πλοίων στην τεχνητή Λίμνη Γκατούν και η επαναφορά τους στο επίπεδο της θάλασσας. Υπάρχουν λοιπόν περιβαλλοντικές ανησυχίες στον Παναμά, ότι το νερό των λιμνών δεν επαρκεί, ώστε να μπορούν να γεμίζουν οι δεξαμενές. Αυτό είναι το πρώτο που ανησυχεί την Αμερική», λέει ο κ. Συρίγος αναφερόμενος στην έντονη ξηρασία που έχει επηρεάσει τη λειτουργία της διώρυγας, καθώς η έλλειψη νερού αύξησε τα ναύλα και μείωσε τον αριθμό των διερχόμενων πλοίων.
«Για να το καταφέρει με ειρηνικά μέσα, σημαίνει ότι θα πρέπει να αντιστρέψει τη Συμφωνία της Διώρυγας που συνάφθηκε το 1977 μεταξύ Αμερικής και Παναμά»
Με ποιον τρόπο θα μπορέσει, όμως, ο Αμερικανός πρόεδρος να κάνει πράξη την απειλή; Θα έχει την ευχέρεια να το κάνει με ειρηνικά μέσα είτε θα ασκήσει ακόμη και βία, όπως ο ίδιος ανέφερε προ ημερών;
«Για να το καταφέρει με ειρηνικά μέσα, σημαίνει ότι θα πρέπει να αντιστρέψει τη Συμφωνία της Διώρυγας που συνάφθηκε το 1977 μεταξύ Αμερικής και Παναμά, με την οποία η Αμερική έδωσε στον Παναμά τη διώρυγα με παράλληλες εγγυήσεις για την ελευθεροναυσιπλοΐα. Κι εδώ τίθεται το ερώτημα εάν θελήσει να χρησιμοποιήσει βία. Ο ίδιος είπε ότι θα το κάνει αν χρειαστεί. Είναι προφανές ότι αν η Αμερική θελήσει να χρησιμοποιήσει βία εναντίον του Παναμά θα ξαναπάρει τη διώρυγα. Το ζήτημα είναι, όμως, ότι κάτι τέτοιο ξεφεύγει από τη συνήθη δράση κρατών μετά το 1945. Δεν λες “με ενδιαφέρει εμπορικά ή στρατιωτικά και θα πάω να το καταλάβω”», απαντά ο κ. Συρίγος.
Θα αλλάξει όνομα ο Κόλπος του Μεξικού;
Βέβαια, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν στάθηκε μόνο στην ανάκτηση του ελέγχου της διώρυγας του Παναμά. «Σε λίγο καιρό από τώρα», είπε, «θα αλλάξουμε το όνομα του Κόλπου του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής» θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να τονίσει την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή.
«Αυτό είναι κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί, εξηγεί στην «Κ» ο Αγγελος Συρίγος.
«Μπροστά στο ζήτημα της διώρυγας, η μετονομασία του Κόλπου του Μεξικού μοιάζει ανώδυνη. Αλλωστε, το έχουμε δει να συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις. Στην Κορέα, για παράδειγμα, ενοχλούνται για την ονομασία “Ιαπωνική θάλασσα” και θέλουν να την αλλάξουν σε “Ανατολική θάλασσα” γιατί είναι ανατολικά της Κορέας. Επειδή λοιπόν οι ισχύουσες ονομασίες ενοχλούν πολλές χώρες, υπάρχει ο Διεθνής Υδρογραφικός Οργανισμός που έχει έδρα το Μονακό και έχει αναλάβει να εκδίδει ένα έντυπο το οποίο εξηγεί ποια είναι τα όρια των ωκεανών και των θαλασσών» εξηγεί ο κ. Συρίγος, επισημαίνοντας πάντως ότι ο Οργανισμός δεν έχει καταφέρει από το 1952 και μετά να δημοσιεύσει νεότερη έκδοση, διότι πληθαίνει ο αριθμός των κρατών που διαφωνούν ως προς τις ισχύουσες ονομασίες.
*Ο Άγγελος Συρίγος είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, βουλευτής ΝΔ στην Α΄ Αθηνών.
