Πολλοί θαυμάζουν την δυνατότητα Ερντογάν να εμφανίζεται ως «παίκτης» που παρεμβαίνει με επιτυχία σε διαμάχες όπως αυτή της Λιβύης. Πρόκειται για μία εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτήν που μας είχε συνηθίσει η Τουρκία επί κεμαλισμού. Ο Ερντογάν υιοθέτησε μία εξωστρεφή, εξωτερική πολιτική, παρά τις σοβαρές αποτυχίες της και την αλαζονεία που κατά καιρούς επιδεικνύεται. Ο τουρκικός περιφερειακός ρόλος αναβαθμίσθηκε. Η αναβάθμιση δεν ωφείλετο, όπως γινόταν συνήθως έως τότε, στη γεωγραφική θέση της Τουρκίας. Ο Ερντογάν απέδειξε ότι έχει τη δυνατότητα και το σθένος να ασκεί επιρροή πέραν των συνόρων της χώρας του. Επί παραδείγματι, δεν έχει πρόβλημα να στείλει τούρκους στρατιωτικούς σε μακρινές περιοχές (Κατάρ, Σομαλία, Σουδάν, Λιβύη) όπου ενέχει σημαντικός κίνδυνος σκοτωθούν. Αυτό είναι κάτι που τα δημοκρατικά πολιτεύματα δύσκολα μπορούν να πράξουν. Κατ’ επέκταση, ο Ερντογάν κατέστησε τη χώρα του παράγοντα που δύναται να επηρεάσει τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς της περιοχής.
Αυτό δεν αρκεί στον Ερντογάν. Επιθυμεί, η Τουρκία να καταστεί ισχυρός γεωπολιτικός παίκτης, που να μπορεί να επηρεάζει τα πράγματα σε επίπεδο τουλάχιστον Ευρασίας. Δεν βρίσκεται κοντά σε κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, κατά την πρώτη δεκαετία του 2000 η Τουρκία έκανε σημαντικά βήματα και κατέστη σταδιακά αυτόνομη περιφερειακή δύναμη. Η επιρροή της στις περιφερειακές εξελίξεις αυξήθηκε σημαντικά και ως χώρα έδειξε ότι μπορεί να αντιστέκεται σε πιέσεις προερχόμενες από τις μεγάλες δυνάμεις. Θα μπορούσε να καταταγεί στο ίδιο επίπεδο επιρροής με το Ιράν και το Ισραήλ.
Αυτή η κατάσταση είναι άγνωστο πόσον καιρό θα κρατήσει. Η Τουρκία είναι ικανή να τινάξει εύκολα στον αέρα αυτά που κατέκτησε μετά το 2000. Άλλωστε, εκείνο που χαρακτηρίζει τη χώρα σε βάθος χρόνου είναι η αστάθεια, που οφείλεται στην απουσία ισχυρής πολιτικής ηγεσίας και στην παράλληλη έλλειψη δημοκρατικών θεσμών η λειτουργία των οποίων θα επέτρεπε να καλυφθεί εν μέρει αυτό το κενό. Ακόμη, όμως, και όταν φύγει ο Ερντογάν από τα πράγματα ή η Τουρκία πάψει να ασκεί επιρροή πέραν των συνόρων της, θα παραμείνει μία χώρα με ισχυρή γεωπολιτική θέση, ή πιο απλά με σημαντικό «οικόπεδο» για τα παγκόσμια συμφέροντα. Αυτό σημαίνει ότι θα διατηρεί την αυτοτελή σημασία της, ανεξαρτήτως επιτυχίας των περιφερειακών σχεδίων της.
Ας έλθουμε και στη χώρα μας. Από τη δεκαετία του 1990 είμαστε η ισχυρότερη χώρα στα Βαλκάνια. Η αναβάθμιση μας δεν ήταν συνειδητή επιλογή των Αμερικανών ή του ΝΑΤΟ. Ούτε βασίσθηκε στη στρατιωτική ή πολιτική μας δύναμη. Κυρίως, δεν ήταν απόφαση κάποιας ελληνικής πολιτικής ελίτ να καταστούμε δραστήριος γεωπολιτικός παίκτης στην περιοχή. Απλά ωφείλετο στη διάλυση του έτερου ισχυρού πόλου, της Γιουγκοσλαβίας. Εμείς παραμείναμε σταθεροί λόγω της προσδέσεώς της στον πυρήνα των μηχανισμών ασφαλείας και εμπορίου της Δύσεως. Επιπλέον, είχαμε μία θαυμάσια γεωγραφική θέση με υποδομές που επέτρεπαν στο ΝΑΤΟ τον στρατιωτικό έλεγχο της νότιας Βαλκανικής. Ένα γεωγραφικό πλεονέκτημα αποτελεί σταθερή αξία αλλά δεν αρκεί να σε υπολογίζουν. Εάν θέλουμε να είμαστε κάτι περισσότερο από ένα καλό οικόπεδο, θα πρέπει να δείξουμε ότι έχουμε τη δυνατότητα να στηρίξουμε ενεργά την πολιτική και οικονομική σταθερότητα σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.
Άρθρο μου στα ΝΕΑ
